Pompen 

(Deze pagina hoort bij aflevering 18 van de Kinderrubriek op de website van het Stoommachinemuseum in Medemblik)

Het scheprad 

De eerste molens die water pompten hadden een scheprad. Eigenlijk is het een wiel met een groot aantal planken die het water een zetje geven. Het is hetzelfde idee als dat je bijvoorbeeld in het zwembad iemand met je hand natspat. Hieronder staat de tekening van het scheprad uit het gemaal de Vier Noorder Koggen zoals dat in 1869 werd gebouwd:

Voor de duidelijkheid, het wiel draait rechtsom, dus met de wijzers van de klok mee. In het YouTube filmpje hieronder zie je hoe dat bij een kleine watermolen werkt:

Het gemaal uit 1869 had twee schepraderen en twee vijzels. Schepraderen kunnen per uur veel water verplaatsen, maar niet erg hoog. Ongeveer anderhalve meter. Een vijzel kan het water veel hoger brengen, maar de hoeveelheid per uur is minder dan met het scheprad. De vijzel is eigenlijk een soort schroef.

Het water in de vijzel wordt voorgesteld door rode bolletjes

In dit filmpje zie je een vijzel aan het werk -na 40 seconden:

Dit is de tekening van een centrifugaalpomp uit aflevering 18 uit de Kinderrubriek. In 1897 kreeg het oude gedeelte vier centrifugaalpompen. In 1907 kwam er met de verbouwing
nog een heel grote bij. Vergelijk deze tekening eens met de animatie:

Hans Walrecht
zie ook www.hansonline.eu