De Geschiedenis van Den Helder

(foto: de havenmond ± 1900; rechts op de foto Fort Harsens. Tegenwoordig vaart daar de Texelse boot).

Den Helder gaat de 20ste eeuw zonder veel vooruitzichten binnen. Men prijst zich gelukkig dat de stad niet helemaal tot het peil van een dode stad is afgezakt, maar toch is het leven in deze stad niet opwindend. Alleen het vertrek of aankomst van een schip van de marine naar of uit de Oost brengt wat leven in de stad. Maar voor de rest is er niets te beleven; het grote vermaakspark Tivoli aan de Loodsgracht valt onder slopershanden omdat er geen gebruik meer van gemaakt wordt.

In de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog komt er eindelijk weer leven in de stad. Den Helder wordt overspoeld door honderden militairen en de middenstand doet goede zaken. Als in 1918 de mobilisatie voorbij is en de militairen weer naar huis zijn gegaan, is er toch

wel iets veranderd in onze stad: de slaperige geest van voor de mobilisatie heeft voorgoed afgedaan. Na de oorlog begint ook het Huisduiner strand in trek te komen en de situatie voor het vreemdelingenverkeer lijkt hoopvol.
De stad breidt weer uit. Het onderwijs wordt beter, want naast de in 1898 opgerichte Rijks H.B.S. verschijnen een ambachtschool en een handelsschool. De waterleiding gaat in 1901 over naar de gemeente en in 1907 wordt een nieuwe watertoren in gebruik genomen.
Er komt ook verandering in de architectuur van de stad. De rommelige huizenzee raakt voorbij. Er wordt een nieuwe wijk gebouwd: Tuindorp, een wijk met meer lucht en meer natuur, door de bomen in voor- en achtertuinen.


De nieuwe watertoren uit 1907	Het Asterplein in Tuindorp

Het grootste project dat wordt uitgevoerd is het graven van de Singel, die een eind moet maken aan de stank die het Helders Kanaal verspreide. Dit "Spuikanaal" kostte uiteindelijk bijna tien keer zoveel als was begroot: een half miljoen gulden.

In 1909 wordt Julianadorp gesticht. Het dorp ligt in het centrum van de Koegraspolder en

dat is eigenlijk niet zo vreemd, want deze plek is al lange tijd het centrum van de polder, namelijk sinds 1836. Er woonden toen ongeveer 250 mensen in de polder en de behoefte aan een school werd dringend. Daarop kocht het gemeentebestuur van Den Helder een oud gebouw en liet dat in het centrum van de omringende boerderijen plaatsen.

In 1870 wordt een nieuwe school gebouwd: de Gemeenteschool No. 1. Dit gebouw is meer dan een school, het is een centrum van cultuur", waar ook aandacht besteed wordt aan de vorming van ouderen, zoals bijvoorbeeld door de schoolbibliotheek. In het jaar 1909 wordt ook een woonkern gesticht in de nabijheid van de school en de bouwgrond in die kern kan ook gebruikt worden om aan de zakenlieden, industrie en handwerklieden de gelegenheid te geven in de uitgebreide polder een bestaan op te bouwen. In hetzelfde jaar wordt door koningin Wilhelmina de goedkeuring gegeven om dit dorp "Julianadorp" te noemen, omdat de jonge prinses Juliana in 1909 wordt geboren.

Als het in de jaren na de Eerste Wereldoorlog goed gaat in ons land is dat in Den Helder niet te merken. Het aantal inwoners in Den Helder blijft praktisch gelijk. Eigenlijk wordt het iets lager. Dat komt omdat een aantal mensen hun "Rijksbetrekking" verlaat om het particuliere bedrijf in te gaan, waar ze meer verdienen.
(foto: Rijkswerf Willemsoord)

In 1930 breekt de beruchte crisis uit die overal in ons land grote werkloosheid veroorzaakt. In Den Helder is daarvan echter weinig te merken. Negentig procent van de bevolking heeft vaste inkomens, omdat zoveel mensen bij "Het Rijk" werken. Het personeel van de vloot wordt uit de rijksschatkist betaald en dat geldt toch ook voor het personeel van de Rijkswerf. De rest van de burgerij: de winkeliers, de verzorgende bedrijven, leeft op zijn beurt weer van wat het Rijkspersoneel te besteden heeft. Daarom is Den Helder vergeleken met andere steden een tamelijk welvarende stad. Dit komt ook tot uiting in de groei van de bevolking. Die neemt na 1930 flink toe. De "veilige" rijksbetrekking lokt veel mensen in het land en bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is het aantal inwoners al tot 37.352 gestegen.

In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog raakt de stad ook enkele attracties kwijt door de afsluiting van de Zuiderzee. Voor het jaar 1932 lag er bij het Badhotel in Huisduinen een behoorlijk breed strand, dat al bescheiden begon bij de golfbreker voorbij Kaap Hoofd. Na 1932 schuurt het strand snel weg door de sterke stroom die na het leggen van de Afsluitdijk langs onze kust loopt.

Om verdere afslag te voorkomen zijn er vele golfbrekers gelegd en die zorgen er tevens

voor dat het zand tussen de pieren bezinkt, zodat er weer nieuwe strandvorming kan plaatsvinden. Met het strand verdwijnt ook het haringtrekken. Dit was een schouwspel dat altijd veel toeschouwers trok.
De haringvissers gingen met hun vletten de zee op en als ze dan een school haring vonden (en daar hoefde men in die tijd niet lang naar te zoeken) werd er omheen gevaren met een zeer lang net, totdat men de twee uiteinden van het net op het stand had. Daarna haalde men het net aan twee kanten binnen en zo kwam het net dan met duizenden haringen op het strand.


1940: Bombardementen op Den Helder.Hier de zwaargetroffen Spoorstraat.	Het Havenplein met het zwaarbeschadigde monument "Voor hen die vielen". Dit monument werd daar na de Eerste Wereldoorlog geplaatst. Nu staat het bij de watertoren. De Hoofdgracht was bijna geheel afgebroken.

In mei 1940 worden de bewoners van Den Helder opgeschrikt door sirenegeloei. De Tweede Wereldoorlog is begonnen.
Als op 14 mei de capitulatie is getekend, is voor velen de oorlog voorbij, maar voor Den Helder begint die pas. Op de avond van de 14e mei vallen er vele bommen op de stad en op 24 en 25 juni valt er weer een bommenregen. De volgende dag begint de evacuatie. De bevolking verspreid zich over geheel Noord-Holland, tot Castricum toe. Sommigen keren overdag weer naar de stad terug.

Zie ook de stukjes uit de Helderse Courant juli 1940.
De stad is dood geworden , het gras groeit tussen de straatstenen, ramen zijn kapot, deuren hangen uit hun scharnieren, tuinen verwilderen. Den Helder is nog erger verminkt door de aanleg van de "Atlantik Wall" en de sloop van vele huizen in de Weststraat, Hoofdgracht en de Kanaalweg. Het hevigst wordt Oude Helder door de sloopwoede getroffen: geen enkel huis blijft er meer staan. In de puinhopen van de vele kleine huisjes bevinden zich nu mitrailleurnesten.

mobilisatie: als er een oorlog dreigt, worden er veel soldaten opgeroepen in dienst, zodat ze klaar staan als een oorlog uitbreekt.
evacuatie: als mensen tijdelijk ergens anders moeten wonen omdat hun stad in oorlog is (maar het kan ook zijn omdat hun huis door een overstroming is getroffen).
H.B.S: Hogere Burger School; je kunt het met het HAVO/VWO vergelijken.
Eerste Wereldoorlog: Een verschrikkelijke oorlog van 1914 t/m 1918, waarbij de meeste Europese landen betrokken waren, maar ook Japan, Rusland, Canada en Amerika. Nederland bleef gelukkig buiten deze oorlog, maar de gevolgen waren hier heel goed te merken, omdat de handel voor een gedeelte stil kwam te liggen.
crisis: die begon in Amerika, doordat aandelen opeens niets meer waard waren. Veel mensen verloren daar al hun geld en omdat handel iets is wat over de hele wereld plaatsvindt, kwam de crisis ook in ons land. Veel mensen kwamen zonder werk te zitten. Er waren heel veel werklozen. Soms zorgde de regering voor werk. In Den Helder werd bijvoorbeeld in die tijd de Donkere Duinen aangelegd.
capitulatie: overgave; in dit geval aan de Duitse bezetters.
Atlantik Wall: Een door de Duitsers gebouwde kustverdediging van beton, met versperringen van prikkeldraad, kanonnen, bunkers en scherpe punten op het strand om een tegenaanval van de geallieerden (Engelsen, Amerikanen en Canadezen) te voorkomen. Deze bescherming liep tot ver in Frankrijk door.